Το Joint Direct Attack Munition (JDAM) ξεκίνησε τη ζωή του στον απόηχο της Επιχείρησης Desert Storm υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που εκδίωξε το Ιράκ από το Κουβέιτ το 1991. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εκστρατεία των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ περιελάμβαναν την ανάγκη για πυρομαχικά ακριβείας παντός καιρού. Η ιδέα θα αξιοποιήσει τον αστερισμό των δορυφόρων θέσης, πλοήγησης και χρονισμού (PNT) των ΗΠΑ για το Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (GPS). Ο GPS ήταν πρωταγωνιστής στο Desert Storm. Καταποντισμένα στη συνείδηση του κοινού, τα συστήματα GPS που χρησιμοποιήθηκαν από τον Συνασπισμό βοήθησαν τα όπλα να βρουν τους στόχους τους και τα στρατεύματα να επιτύχουν τους στόχους τους. Από τότε, το GPS έχει γίνει ένα τυπικό χαρακτηριστικό της στρατιωτικής και πολιτικής ζωής.
Τι είναι το JDAM;
Το όνομα του JDAM είναι – ως ένα βαθμό – εσφαλμένη ονομασία, καθώς δεν είναι όπλο αυτό καθαυτό. Αντίθετα, ο όρος καλύπτει μια πληθώρα κιτ που εξοπλίζουν μια σειρά από «χαζές» βόμβες. Αυτά τα κιτ εξοπλίζουν το μεσαίο και ουραίο τμήμα μιας μη κατευθυνόμενης βόμβας και περιέχουν το GPS και ένα σύστημα αδρανειακής καθοδήγησης (INS). Το INS, το οποίο δεν εξαρτάται από τα σήματα PNT του GPS, βοηθά επίσης στην ακρίβεια του όπλου. Σήμερα, 15 διαφορετικά κιτ JDAM είναι σε υπηρεσία, που εξοπλίζουν μια σειρά από βόμβες βάρους από 500 lb (225 kg) έως 2.000 lb (900 kg).
Η βασική ιδέα των λειτουργιών για το JDAM είναι να φορτώνεται το κιτ καθοδήγησης με τις συντεταγμένες του στόχου, πιθανότατα γεωγραφικό πλάτος και γεωγραφικό μήκος. Αυτές οι συντεταγμένες είτε μεταφέρονται από το αεροσκάφος είτε φορτώνονται πριν από την πτήση. Οι συντεταγμένες στόχων μπορούν επίσης να ενημερωθούν κατά τη διάρκεια της αποστολής. Το όπλο απελευθερώνεται και η μονάδα ουράς λαμβάνει συνεχώς σήματα από τον αστερισμό του GPS στη θέση της βόμβας σε σχέση με τον στόχο. Η τροχιά της βόμβας προσαρμόζεται συνεχώς από τα πτερύγια στη μονάδα ουράς καθώς κατευθύνεται προς τον στόχο, με βάση τις πληροφορίες PNT που λαμβάνει και τα δεδομένα που παρέχονται από το INS της. Τα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι τα κιτ καθοδήγησης JDAM μπορούν να χτυπήσουν σε απόσταση 5 μέτρων (16 πόδια) από έναν στόχο ή λιγότερο. Εάν το σήμα GPS δεν είναι διαθέσιμο, το INS μπορεί να κατευθύνει τη βόμβα σε απόσταση 30 μέτρων (98 πόδια) από τον στόχο.
Στην Ουκρανία
Οι παραδόσεις του JDAM ξεκίνησαν το 1997, με το όπλο να κάνει το μαχητικό του ντεμπούτο δύο χρόνια αργότερα κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Συμμαχικών Δυνάμεων του ΝΑΤΟ το 1999. Η αεροπορική εκστρατεία του ΝΑΤΟ στράφηκε κατά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας για τον τερματισμό της καταστολής των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου. Έκτοτε, το JDAM έχει χρησιμοποιηθεί σε διαδοχικές συγκρούσεις που αφορούν τις ΗΠΑ, με κιτ JDAM να εξάγονται σε περισσότερες από 30 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας. Το τελευταίο έλαβε το σύστημα JDAM Extended Range (JDAM-ER), το οποίο δίνει σε μια βόμβα 500 lb παρόμοια ακρίβεια, αλλά εκτεταμένη εμβέλεια 43 ναυτικών μιλίων (80 km). Αυτό βοηθά τα αεροσκάφη της Ουκρανικής Πολεμικής Αεροπορίας (UAF) που αναπτύσσουν το όπλο να παραμείνουν εκτός του φακέλου εμπλοκής των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας μικρής εμβέλειας όπως το Pantsir-S1 (ονομασία αναφοράς του ΝΑΤΟ SA-22 Greyhound).
Δεν είναι μυστικό ότι οι ρωσικές χερσαίες δυνάμεις έχουν αναπτύξει πολλά συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου στο ουκρανικό θέατρο επιχειρήσεων
Οι ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του JDAM-ER σε ουκρανικά χέρια δεν έχουν φθάσει στο δημόσιο τομέα για ευνόητους λόγους. Ωστόσο, τον Μάρτιο, ένας εκπρόσωπος της UAF επαίνεσε την ακρίβεια των βομβών και προέτρεψε τις ΗΠΑ να προμηθεύσουν περισσότερα. Το JDAM ήταν ξανά στις ειδήσεις ένα μήνα αργότερα, αλλά αυτή τη φορά για λιγότερο ευοίωνους λόγους. Ένας θησαυρός διαβαθμισμένων εγγράφων του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ αποκάλυψε ανησυχίες σχετικά με την αποτελεσματικότητα του ρωσικού ηλεκτρονικού πολέμου (EW) που παρεμποδίζει το JDAM και άλλα όπλα που παρέχονται από τις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας GPS.
Ρωσικές τακτικές Counter-GPS
Τα έγγραφα διατύπωσαν τις ανησυχίες των ΗΠΑ ότι η ρωσική εμπλοκή είχε ως αποτέλεσμα ορισμένα πυρομαχικά JDAM-ER να χάσουν τους στόχους τους. Δεν είναι μυστικό ότι οι ρωσικές χερσαίες δυνάμεις έχουν αναπτύξει πολλά συστήματα EW στο ουκρανικό θέατρο επιχειρήσεων. Μερικά από αυτά έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να εμποδίζουν τις μεταδόσεις GPS, ενώ το σύστημα R-330Zh Zhitel του ρωσικού στρατού που αναπτύσσεται σε τακτικό επίπεδο είναι ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα. Το R-330Zh εντοπίζει και επιτίθεται σε ραδιοφωνικά σήματα σε ζώνες κυμάτων από 100 MHz έως 2 GHz. Ανοιχτές πηγές λένε ότι το σύστημα μπορεί να μεταδώσει σήματα εμπλοκής με ισχύ 10 kW. Τα σήματα από τους δορυφόρους GPS των ΗΠΑ που χρησιμοποιούν τα κιτ JDAM μεταδίδονται σε ζώνες κύματος από 1,164 GHz έως 1,575 GHz. Αυτά εμπίπτουν ακριβώς στη λεκάνη απορροής του R-330Zh. Επίσημα έγγραφα που είδε ο συγγραφέας αναφέρουν ότι το σύστημα έχει εμβέλεια εμπλοκής έως και 30 km (18,6 μίλια).
Τα σήματα GPS είναι πολύ αδύναμα από τη στιγμή που έχουν διανύσει τα 10.900 ναυτικά μίλια (20.200 km) από τον δορυφόρο στη Γη. Η ισχύς του ραδιοφωνικού σήματος μετριέται συνήθως σε ντεσιμπέλ ανά χιλιοστό Watt (dBm). Τα σήματα GPS μπορούν να έχουν ισχύ περίπου −127 dBm μέχρι να φτάσουν στη Γη. Τέτοια αδύναμα σήματα μπορεί να είναι εύκολο να μπλοκάρουν με σχετικά μικρή ισχύ. Για να βάλουμε τα πράγματα σε προοπτική, ένας υπολογισμός στο πίσω μέρος του φακέλου υποδηλώνει ότι το R-330Zh μπορεί να δημιουργήσει ισχύ σήματος εμπλοκής −70 dBm. Όπως ένας δρομέας μεγάλων αποστάσεων, τα ραδιοφωνικά σήματα χάνουν τη δύναμή τους όσο περισσότερο ταξιδεύουν. Έτσι, το σήμα του R-330Zh μπορεί να μειωθεί μεταξύ −123 dBm και −126 dBm, ανάλογα με τη συχνότητα εμπλοκής, μέχρι να διανύσει την πλήρη εμβέλεια των 30 km. Ωστόσο, ακόμη και μεταξύ −53 dBm και −56 dBm, εξακολουθεί να είναι πολύ ισχυρότερο από την ισχύ του σήματος GPS που φθάνει από το διάστημα. Επιπλέον, όσο πιο κοντά βρίσκεται ο δέκτης GPS στην κεραία εμπλοκής του R-330Zh, τόσο πιο δυνατό γίνεται το σήμα εμπλοκής.
Οι ΗΠΑ έχουν καταβάλει έντονες προσπάθειες για να μετριάσουν τον κίνδυνο παρεμβολής στο JDAM. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η αναβάθμιση Selective Availability Anti-Spoofing Module (SASSM) κυκλοφόρησε σε όλο τον στόλο της JDAM. Αυτό περιελάμβανε την προσθήκη κιτ καθοδήγησης χρησιμοποιώντας μεταδόσεις GPS M-Code. Το M-Code είναι το κρυπτογραφημένο στρατιωτικό σήμα GPS. Ο δέκτης GPS του JDAM δέχεται μόνο σήματα με αυτήν την κρυπτογράφηση, εξαιρουμένων όλων των άλλων. Τεχνικά, εάν τα σήματα παρεμβολής μεταδίδονται από ένα R-330Zh, τα πυρομαχικά JDAM θα πρέπει να τα αγνοήσει καθώς δεν διαθέτουν την κατάλληλη κρυπτογράφηση.
Γιατί συμβαίνει αυτό?
Παρά τα βήματα που έχουν λάβει οι ΗΠΑ για να προστατεύσουν την ανθεκτικότητα της JDAM σε παρεμβολές του παγκόσμιου δορυφορικού συστήματος πλοήγησης (GNSS), ενδέχεται να εξακολουθεί να είναι ευάλωτο. Ένας ανώτερος εμπειρογνώμονας του EW είπε στον συγγραφέα ότι, ακόμη και με το SASSM, η καθαρή ωμή δύναμη ενός ισχυρού σήματος εμπλοκής μπορεί να εμποδίσει τον δέκτη GNSS του JDAM να λάβει το κρυπτογραφημένο σήμα. Μπορούν να γίνουν βήματα για να προσπαθήσετε να ακυρώσετε τυχόν παρεμβολές. Οι ακριβείς δυνατότητες των συστημάτων GNSS του JDAM είναι κατανοητά ταξινομημένες. Οι διατάξεις Counter-EW μπορεί να περιλαμβάνουν το σύστημα που αναγνωρίζει ένα σήμα εμπλοκής και την κατεύθυνσή του. Ο δέκτης μπορεί στη συνέχεια να μπορεί να «μπλοκάρει» τα σήματα που προέρχονται από αυτήν την κατεύθυνση, ενώ συνεχίζει να λαμβάνει σήματα GNSS από μη επηρεασμένες περιοχές. Ένας δέκτης GNSS θα πρέπει συνήθως να «βλέπει» – δηλαδή, να έχει αδιάκοπη οπτική γωνία (LOS) με – τουλάχιστον τέσσερις δορυφόρους. Συχνά, ένας δέκτης GNSS έχει περισσότερους δορυφόρους από αυτόν εντός εμβέλειας. Έτσι, το να μπλοκάρετε την κατεύθυνση των σημάτων εμπλοκής δεν θα στερήσει απαραίτητα από τον δέκτη τη δυνατότητα να «βλέπει» άλλους δορυφόρους.
Η εμπλοκή δεν κάνει τα JDAM να σταματήσουν να λειτουργούν, αλλά διακινδυνεύει την ακρίβειά τους - αναμφισβήτητα ένα βασικό σημείο πώλησης του όπλου.
Ωστόσο, είναι πιθανό οι ρωσικές δυνάμεις να επιλέξουν να προστατεύσουν πιθανούς στόχους JDAM με πολλαπλούς παρεμβολές, επιτρέποντας στα σήματα να χτυπήσουν τον δέκτη GNSS από δύο ή περισσότερες κατευθύνσεις. Αυτό θα μπορούσε να στερήσει από τον δέκτη την περιοχή LOS σε μη εμπλοκή σήματα GNSS. Πάνω απ 'όλα, το πρόβλημα μπορεί κάλλιστα να είναι η απόλυτη ισχύς του σήματος εμπλοκής που μπορεί να αντιμετωπιστεί, όπως φαίνεται από το R-330Zh.
Ένα πρόβλημα για τους Ρώσους είναι ότι ένα ισχυρό σήμα παρεμβολής μπορεί να είναι σχετικά εύκολο να ανιχνευθεί από τους Ουκρανούς ειδικούς του EW. Μόλις ανιχνευθεί και αναγνωριστεί ως τέτοιο το σήμα εμπλοκής, το γεωγραφικό πλάτος και το μήκος του παρεμβολέα θα μπορούσαν να προσδιοριστούν. Αυτές οι συντεταγμένες μπορούσαν να περάσουν στο πυροβολικό και να εμπλακούν με κινητικά πυρά. Αυτή η τακτική μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθούν ορισμένες από τις απώλειες εξοπλισμού της Ρωσίας στο EW.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η μετάδοση μιας τεράστιας ποσότητας ισχύος παρεμβολής στις συχνότητες που χρησιμοποιούνται από τα σήματα PNT έχει τη δυνατότητα να μπλοκάρει οποιοδήποτε άλλο ασθενέστερο ραδιοφωνικό σήμα εκτός από το σήμα παρεμβολής. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει φιλικούς δέκτες όπως τερματικά δορυφορικών επικοινωνιών και συστήματα GNSS. Για παράδειγμα, ο αστερισμός GLONASS GNSS της Ρωσίας μεταδίδει ορισμένα σήματα παρόμοια με το GPS. Αυτοί οι κίνδυνοι να μπλοκαριστούν από φιλικά σήματα. Στοιχεία από την Ουκρανία δείχνουν ότι ο ρωσικός στρατός υφίσταται τακτικά ηλεκτρομαγνητική αδελφοκτονία για το σκοπό αυτό. Η δύναμη συχνά εκδηλώνει ελάχιστη ανησυχία για παρεμβολές φιλικών σημάτων όταν επιτίθεται στους εχθρούς της.
Ο εμπειρογνώμονας του EW είπε επίσης στον συγγραφέα ότι είναι δυνατή η πλαστογράφηση σημάτων GNSS. Για παράδειγμα, ένα σύστημα EW λαμβάνει τον εισερχόμενο M-Code που μεταδίδεται από το διάστημα. Παίρνει το σήμα και το αναμεταδίδει, αλλά με ισχυρότερη ενίσχυση. Το σύστημα JDAM μπορεί να αναγνωρίσει αυτό το σήμα ως νόμιμο, αλλά το ψεύτικο σήμα μπορεί να τροποποιηθεί διακριτικά για να τροφοδοτήσει ψευδείς πληροφορίες στο σύστημα GNSS. Υποθετικά, ο M-Code θα μπορούσε να τροποποιηθεί και να αναμεταδοθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να εξαπατήσει το JDAM σε σχέση με τη θέση του στο χρόνο και στο χώρο. Αυτό θα μπορούσε στη συνέχεια να επηρεάσει την ακρίβεια των πυρομαχικών.
Τώρα τι?
Αν και οι δραστηριότητες παρεμβολής GNSS της Ρωσίας μπορεί να μην είναι δαπανηρές από την άποψη της ευπάθειας της ηλεκτρομαγνητικής αδελφοκτονίας και της σκληρής θανάτωσης, τα αμερικανικά έγγραφα που διέρρευσαν δείχνουν ότι έχει αντίκτυπο. Η εμπλοκή δεν κάνει τα JDAM να σταματήσουν να λειτουργούν, αλλά διακινδυνεύει την ακρίβειά τους – αναμφισβήτητα ένα βασικό σημείο πώλησης του όπλου. Αυτό είναι ένα πιθανό πρόβλημα όταν δεσμεύονται συγκριτικά μικροί στόχοι. Οι μηχανικοί του GNSS των ΗΠΑ ίσως χρειαστεί να ξανασκεφτούν πώς προστατεύουν τα JDAM για τους πολέμους του αύριο, με βάση τις συγκρούσεις του σήμερα.
Σχόλιο Γεωργίου Δικαίου: για να μάθετε ακριβώς τι συμβαίνει και να ξέρετε τα πάντα για της παρεμβολές. Νομίζω πως είναι πανεύκολο να ρίξεις drones με RF SEEKER και να καταστρέψει όλους τους παρεμβολείς EW εύκολα και γρήγορα. Μια τεχνική που δεν χρησιμοποιείται στην Ουκρανία και πολλοί αναρωτιούνται γιατί;